 |
| Αριστερά ο Θυέστης-Ντεμιάν Αβίς με τα κεφάλια των παιδιών του στον σάκο και δεξιά ο Ατρέας-Τομά Ζολί, ξαπλωμένοι πάνω στην τράπεζα με την ευθεία γραμμή του θανάτου! Ο σχηματισμός θυμίζει αέτωμα, στοιχείο της κλασσικής αρχιτεκτονικής... |
Ο ΜΥΘΟΣ των δίδυμων αδελφών Ατρέα και Θυέστη είναι γνωστός! Έχουν συμφωνήσει να κυβερνούν εναλλάξ στις Μυκήνες, όμως ο Ατρέας κατορθώνει να εξορίσει τον Θυέστη και να κρατήσει τα σκήπτρα μόνος του! Ο Θυέστης κάποια μέρα επιστρέφει με τα τρία παιδιά του και ο Ατρέας προσποιείται ότι θέλει να μοιραστεί το στέμμα μαζί του. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζει χρόνο για να θυσιάσει τα τρία ανήψια του και πιθανούς σφετεριστές του θρόνου, να τα μαγειρέψει και να τα προσφέρει στον αδελφό του να τα φάει! Η υπόθεση παρέχει έξοχο δραματικό υλικό για τραγωδία, όμως δε σώζεται κάποιο ομόθεμο έργο από την ελληνική αρχαιότητα: ο περίφημος «Θυέστης» του Σοφοκλή έχει χαθεί. Ετσι, ο αμέσως επόμενος σταθμός ανήκει στον Σενέκα, τον μεγάλο ρωμαίο πολιτικό, ρήτορα, στοχαστή και δραματουργό του 1ου αιώνα μ.Χ., δάσκαλο του Νέρωνα.
Στον «Θυέστη» του Σενέκα, έργο που ναι μεν έχει μεταφραστεί πρόσφατα στα Ελληνικά από την Έφη Παπαδόδημα, ωστόσο δεν έχει παρουσιαστεί στην ελλαδική θεατρική σκηνή, παρακολουθούμε τη δραματοποίηση του μυθικού υλικού με την έμφαση να δίνεται στον ρόλο δραματουργού και σκηνοθέτη που αναλαμβάνει ο Ατρέας για να εκδικηθεί τον αδελφό του: ακόμα ένας εμφύλιος και μια ιστορία βασιλιάδων και εξουσίας σαν αυτές που θα χρησιμοποιήσει πολύ αργότερα ο Σαίξπηρ. Το έργο, τραγωδία εκδίκησης, χωρίζει σε δύο μεγάλα τμήματα ο μακρύς μονόλογος Αγγελιαφόρου, ο οποίος περιγράφει την ανατριχιαστική τελετή της ανθρωποθυσίας. Στο πρώτο μέρος, ο Ατρέας συλλαμβάνει το θεατρικό σχέδιο με σκοπό να προκαλέσει φόβο ακόμα και στους θεούς, στήνει την παγίδα του αδελφού του όπως ο κυνηγός στο θήραμα. Καταφθάνει ο Θυέστης με τα τρία παιδιά του από την εξορία και πειθαναγκάζεται να μοιραστεί την εξουσία. Άλλωστε δε θα μπορούσε να γίνει αλλιώς επειδή ο Ατρέας είναι ένας δαιμόνιος υποκριτής. Το δράμα μέσα στο δράμα λειτουργεί πια κατά το εικός και αναγκαίον! Ο Θυέστης είναι ένας ηθοποιός μέσα στο έργο που γράφει και σκηνοθετεί ο αδελφός του. Το δεύτερο μέρος καταλαμβάνει το δείπνο. Ο Θυέστης τρώει από το μαγειρεμένο κρέας των παιδιών του μέχρι να ανακαλύψει τη φοβερή αλήθεια και να ζητήσει αποδείξεις. Τις παίρνει και θρηνεί! Η παρένθετη θεατρική ψευδαίσθηση καταρρέει. Εν τέλει, δια της βίας η δύναμη του κράτους του Ατρέα επιβεβαιώνεται, το καθεστώς του διαιωνίζεται, η οικογενειακή του ηρεμία αποκαθίσταται!
Η παράσταση του «Θυέστη» που σκηνοθέτησε για το φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν ο Τομά Ζολί πραγματοποιήθηκε μπροστά από το φυσικό σκηνικό της Αυλής του Παλατιού των Παπών και ενσωμάτωσε την όψη του Παλατιού ως σύμβολο εξουσίας. Επί σκηνής δύο τεράστιες εικαστικές εγκαταστάσεις συμπλήρωσαν τη σταθερή σκηνογραφία του σκηνοθέτη και της Κριστέλ Λεφέμπρ: ένα κεφάλι αριστερά και ένα χέρι δεξιά, που δημιούργησαν μια ισχυρή εντύπωση αποσπασματικότητας και διαμελισμού! Προβολές στίχων του Σενέκα και απλών λέξεων προσέδωσαν ένα μπρεχτικό-πολιτικό στυλ στο διάβημα. Αξίζει να καταγραφεί ότι τις στιγμές επίκλησης στον Ήλιο, η λέξη προβλήθηκε σε όλες τις γλώσσες του κόσμου! Και το σχεδόν μόνιμα φωτιζόμενο αστέρι-υπόνομος στο κέντρο του πατώματος της σκηνής σημείωσε την κυριαρχία του αστερισμού της εξουσίας. Όμως δεν είναι το φως αυτό που επικράτησε σε αρκετά τμήματα, αλλά το σκότος, μεταφορά για το ζοφερό κράτος που κυριαρχεί και στις δικές μας μέρες… Σε αυτές τις σκοτεινές σκηνές, τα πρόσωπα φωτίστηκαν αποσπασματικά δημιουργώντας την εντύπωση ότι είναι βυθισμένα σε ένα πηχτό έρεβος!
Στο πρώτο μέρος, ο Ατρέας φόρεσε ένα κοστούμι με σύγχρονη γραμμή, της Σιλβέτ Ντεκέστ και της μόδας, χρώματος κίτρινου του μίσους και της δημιουργίας, με μαύρες πεταλούδες στην αριστερή ωμοπλάτη. Στα χέρια χρυσόσκονη και πολλά δαχτυλίδια. Στην κεφαλή, διπλό πράσινο στέμμα από πλέξιγκλας. Ανέθεσε στον Θυέστη βασιλικά καθήκοντα, όταν έβγαλε το ένα στέμμα και τον ανάγκασε να το φορέσει, όταν δηλαδή το στέμμα κλωνοποιήθηκε! Από εκείνη τη στιγμή και πέρα, έβαλε τον Θυέστη να παίξει σε ένα δράμα που ο ίδιος δημιούργησε με μαεστρία.
Το σύγχρονο προφίλ της παράστασης εγκαταστάθηκε καλύτερα στην κεντρική σκηνή της αφήγησης της θυσίας των παιδιών του Θυέστη. Η αφήγηση της Λαμιά Ρεγραγκί αναπαρέστησε με μεγάλη εσωτερικότητα και συγκίνηση τη φρικτή τελετουργία δείχνοντας πόση δύναμη και επενέργεια μπορεί να αποκτήσει στο θέατρο αν χρησιμοποιηθεί σωστά. Η αφήγηση πλαισιώθηκε και με παιδική-νεανική χορωδία με σημερινά ρούχα (άρνηση της κατεστημένης θεατρικότητας)! Πόσες φορές χρειάζεται να επαναληφθεί το επιχείρημα ότι το θέατρο είναι πάντα ένα τώρα? Οι παιδικές παρουσίες στη σκηνή μας συντάραξαν και μας προβλημάτισαν: οι ανθρωποθυσίες δεν είναι κάτι που συνέβαινε στο μακρινό παρελθόν. Ανθρωποθυσίες και "θυέστεια δείπνα" γίνονται και σήμερα στον βωμό πολιτικών αποφάσεων και σκοπιμοτήτων! Επιτέλους, πόσα παιδιά ακόμα θα θυσιάσει το υβριστικό αυτό σύστημα; Πόσες ζωές θα αφαιρέσει στους βωμούς της λογιστικής και των υπολογισμών; Τα παιδιά που μας κοιτάζουν και τραγουδούν θρηνητικά μάς υπενθυμίζουν ότι το δράμα αυτό μας αφορά!
Στο δεύτερο μέρος, στο σκηνικό προστέθηκε μια τηλεκατευθυνόμενη στενόμακρη τράπεζα για το απεχθές κι ανίερο φαγοπότι. Στην αριστερή κεφαλή κάθισε ο Θυέστης και στη δεξιά ο Ατρέας. Φόρεσαν ίδια λευκά κοστούμια με κεντημένες επάνω ανθισμένες αμυγδαλιές, που μαζί με τα σταμπωτά άνθη του τραπεζομάντηλου σημείωσαν την άνοιξη της εξουσίας, άνοιξη που αντιπαραβλήθηκε στο σκούρο περιεχόμενο του δράματος. Δεξιά κι Αριστερά τρώνε τα παιδιά τους σε ένα διαχρονικό τελετουργικό βακχικών διαστάσεων. Η συμβολική φύση της ανθρωποφαγίας σημειώθηκε με την τοποθέτηση άδειου δίσκου στη στενόμακρη τράπεζα, ενώ το διονυσιακό του πράγματος τονίστηκε από τις κανάτες πλήρεις αίματος των παιδιών! Πάνω στις τράπεζες που ανθίζουν, Δεξιά κι Αριστερά πίνουν το αίμα των παιδιών!
Όταν όλα αποκαλύφθηκαν και το θέατρο της εξουσίας του Ατρέα τελείωσε, τα δυο αδέλφια ξάπλωσαν το ένα απέναντι στο άλλο, συμμετρικά πάνω στην τράπεζα και μια φωτεινή γραμμή στην μπροστινή κώχη σήμανε την ευθεία γραμμή του θανάτου! Όλα αυτά στην Ευρώπη ενός νέου ανθρωποφάγου Ορθολογισμού αλλά και των περίφημων Δικαιωμάτων του Ανθρώπου… Απέραντη θλίψη…
