 |
| Ο Φιλάργυρος-Λοράν Πουατρενό μάς σημαδεύει με το δίκαννο αναζητώντας τα λεφτά του |
ΑΘΑΝΑΤΟΣ Μολιέρος! Έγραψε τις σοβαρές, υψηλές κωμωδίες χαρακτήρων -"Ο Ταρτούφος", "Ο Μισάνθρωπος", "Ο Φιλάργυρος" κ.ά.- υπό την οικονομική και ηθική προστασία μεν του θεατρόφιλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ', διωκόμενος δε από τους θρησκόληπτους επειδή έθιξε με τον "Ταρτούφο" τον προσποιητό ένθρησκο βίο. Τόσο πολύ ενόχλησε το θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής του, που απαγορεύτηκε η χριστιανική ταφή του, γι' αυτό και κηδεύτηκε νύχτα, κρυφά... Άλλωστε απαγορευόταν η ταφή των ηθοποιών σε κανονικό νεκροταφείο. Ολόκληρος ο βίος του υπήρξε μια αντίδραση, καθότι εξ αρχής επέλεξε τον δρόμο του θεάτρου απέναντι στη θέληση του πατέρα του. Στη "Μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου" του Μπουλγκάκοφ, διαβάζουμε ότι, όταν ο πατέρας του έβαλε κάποιον κληρικό να πείσει τον Μολιέρο να ξεχάσει το θέατρο, μετά τη συνάντηση ο κληρικός πέταξε τα ράσα κι αφιερώθηκε στο σανίδι. Φτάνει στο σημείο να πει κάποιος ότι ο Μολιέρος ήταν ένας θεατρικός διάβολος τόσο στη ζωή όσο και στο έργο του. Το ίδιο το θέατρο με τη συμβολή του είναι ένας διάβολος που ξεσκεπάζει τους ανθρώπους για να δείξει την πραγματική τους ταυτότητα!
Αλλά και την υποκρισία που βασίλευε στην αυλή τού Βασιλιά Ήλιου καυτηρίασε πειράζοντας τους αριστοκρατικούς κύκλους. Θέλησε λοιπόν να γίνει ένας μεγάλος διορθωτής των ελαττωμάτων των συγχρόνων του και όχι μόνο... Μέσα από την αισθητική του Κλασικισμού, έπλασε χαρακτήρες υπερχρονικούς! Αναλύοντας το πορτρέτο ενός Φιλάργυρου, αναγνωρίζουμε τη λατινική κωμική παράδοση του Πλαύτου και του Τερέντιου, τον ερωτιάρη γερο-Πανταλόνε της Κομμέντια ντελ Άρτε, μα και τον σύγχρονο οικονομικό παράγοντα του άπληστου, ανάλγητου και τυραννικού καπιταλιστή! Αυτόν τον τελευταίο τύπο αναγνώρισε και ο σκηνοθέτης Λουντοβίκ Λαγκάρντ -γνωστός περισσότερο από τη συμμετοχή του στο Φεστιβάλ της Αβινιόν- και έφτιαξε μια παράσταση κριτική απέναντι σε ένα άλλο "θρησκευτικό ιδανικό" της δικής μας εποχής (Τσαρούχης), απέναντι στον τρέχοντα καπιταλισμό και, πιο συγκεκριμένα, στις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στις συνθήκες της νεοφιλελεύθερης οικονομίας. Ο Φιλάργυρος του Λαγκάρντ όμως, δηλαδή ο Αρπαγκόν του Λοράν Πουατρενό, είναι πιο επικίνδυνος, ακραίος και παράξενος, επειδή ανήκει στην παρούσα καπιταλιστική κατάσταση, όπου όλοι είμαστε εμπόρευμα προς πώληση. Το δείχνει πολύ καθαρά το σκηνικό του Αντουάν Βασέρ, καθώς είναι γεμάτο αμπαλαρισμένα σκηνικά αντικείμενα: θαρρείς πως ολόκληρο το νοικοκυριό, ακόμα και ο πολυέλαιος, είναι πακεταρισμένο για να μη χαλάσει, έτοιμο προς πώληση. Στη χρονική εκδίπλωση της παράστασης, εργάτες μεταφέρουν τα σκηνικά πακέτα (και κούτες τσιγάρων "Marlborough") αλλά και ηθοποιούς με χειροκίνητα ανυψωτικά μηχανήματα, τελικά αδειάζουν τη σκηνή, φανερά πάντα, στη θέα του κοινού -όπως γίνεται στο μπρεχτικό πολιτικό θέατρο!
Ο Αρπαγκόν του Λαγκάρντ λοιπόν είναι πολύ βίαιος λεκτικά και σωματικά απέναντι σε όλους και ιδίως προς την κόρη και τον γιο του. Η παράσταση βρίθει σωματικών ακροτήτων! Στις δύσκολες στιγμές, ο αδυσώπητος φιλάργυρος κρατάει δίκαννη καραμπίνα, που στρέφει ακόμα και στον εαυτό του όταν του κλέβουν τα λεφτά του. Χωρίς αυτά είναι ένα τίποτα. Ο φιλάργυρος χωρίς τα λεφτά του είναι ένα τίποτα. Μόνο σε αυτά πιστεύει και με αυτά ασχολείται. Στη σκηνή με τον εργάτη Λαφλές υψώνει το δίκαννο για να τον γδύσει τελείως και να τον ψάξει ως ύποπτο κλέφτη. Μέχρι και τον πρωκτό του ψάχνει με ιατρικό γάντι! Και του παίρνει τα ρούχα. Αργότερα, όταν ζητάει να ψάξουν όλη την πόλη και τα περίχωρα ακόμα για να βρεθούν τα λεφτά, στρέφει το δίκαννο εναντίον και των θεατών! Η εμφάνιση του όπλου στη σκηνή δείχνει πόσο επικίνδυνη, πόσο κρίσιμη και άγρια είναι σήμερα η κατάσταση προ του ενδεχόμενου να χάσουν κέρδη οι πλούσιοι. Όπως είπε ο αείμνηστος Τσαρούχης, οι πλούσιοι είναι ικανοί για τα χειρότερα εγκλήματα αν πρόκειται να χάσουν τα προνόμιά τους. Εννοούσε τα κέρδη τους!
Ο Λαγκάρντ επινοεί ένα σκηνοθετικό κείμενο που δίνει φρεσκάδα στις κλασικές αλήθειες του Μολιέρου. Ανασημασιοδοτεί το μολιερικό κείμενο κάνοντάς το να λειτουργήσει σε σύγχρονο περιβάλλον. Δεν ξέρω πραγματικά τι ή γιατί σόκαρε το κοινό. Το όπλο που κρατά ο Πουατρενό δε θα πρέπει να είναι γεμάτο! Ωστόσο μπορώ να αντιληφθώ ότι οι πνευματικές σφαίρες που εκτοξεύει μπορούν να σκοτώσουν. Μοιάζει σαν η εκφορά του λόγου να βγαίνει από το δίκαννο.
Στο τέλος, ο Λαγκάρντ διασκευάζει το κείμενο δίνοντας έμφαση στο ανευρεθέν κουτί με τα λεφτά του Αρπαγκόν. Μόνο που δεν είναι κουτί, αλλά μεγάλος καταψύκτης. Ο Πουατρενό μπαίνει μέσα και λούζεται με το χρυσάφι του. Κλείνεται εκεί σαν να γίνεται ο τάφος του. Τα λεφτά στο ψυγείο τι ωφελούν; Μια ανθοδέσμη πάνω στον καταψύκτη-τάφο του Φιλάργυρου. Είναι τραγωδία! Δε χρειάζεται να είσαι κομμουνιστής για να διαβάσεις σωστά το κριτικό σκηνοθετικό κείμενο. Δε χρειάζεται να είσαι κομμουνιστής για να ασκήσεις κριτική στη σύγχρονη οικονομική παλιοκατάσταση! Μπορείς να το κάνεις και από άλλη σκοπιά...
Και για να τελειώνω! Δεν ξέρω αν το όνομα του σκηνοθέτη μαρτυρεί κάποια συγγένεια με εκείνο το όνειδος του ΔΝΤ! Πάντως ο Λαγκάρντ τιμά την πατρίδα του και την Ευρώπη με μια ολοκάθαρη σκηνοθεσία που καιρό είχαμε να δούμε! Μπράβο!
