Τοπία που εξατμίζονται/Evaporated Landscapes

 

Φωτο: Τάνια Κέλεϊ

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΟ ότι η χορογράφος Μέτε Ινγκβάτσεν προέρχεται από τη Δανία, δηλαδή τη χώρα που επιδεικνύει πρωτοποριακό ενδιαφέρον για τη γρήγορη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και ταυτόχρονα σημαντικό έργο στον τομέα αυτό καθ' ότι το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται το αντλεί από ανανεώσιμες πηγές. Μάλιστα πειραματίζεται στην παραγωγή ενέργειας από αστικά απόβλητα και την αποθήκευση άνθρακα. Ομοίως και η Ινγκβάτσεν επιχειρεί τα δικά της πειράματα στην τέχνη της για να δώσει μια αφυπνιστική μελλοντική εικόνα του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη σαν να οπτικοποιεί -όπως η ίδια εξηγεί- "σενάρια επιστημονικής φαντασίας". Σε μια σειρά από περφόμανς από το 2010 -που θα μπορούσαμε άνετα να χαρακτηρίσουμε "οικολογικές"- ("The Light Forest", "The Extra Sensorial Garden", κ.ά.), "χορογραφεί" τοπία της φύσης και φυσικά φαινόμενα με τεχνητό τρόπο και εφήμερα υλικά (φώτα, ήχους, καπνό, φούσκες) χωρίς τη συμμετοχή χορευτών! Η χορογραφία δεν κινεί ανθρώπινα σώματα επί σκηνής, αλλά περιφερειακά τους τεχνικούς-περφόρμερ και βέβαια την ίδια τη δημιουργό που λαμβάνει μέρος χειριζόμενη μηχανήματα. Η ίδια αποκαλεί τη δουλειά της "χορογραφία της υλικότητας" και μας θυμίζει αυτό που έγραψε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο ρηξικέλευθος Έντουαρντ Γκόρντον Κρεγκ: "Μήπως θα ήταν πιο κοντά στην τέχνη αν δεν είχαμε καθόλου τον άνθρωπο (επί σκηνής), αλλά μόνο κινήσεις κάποιου άυλου στοιχείου που θα υποδήλωναν τις κινήσεις που η ψυχή του ανθρώπου κάνει αντιπαλεύοντας την ψυχή της φύσης;" (Από το δοκίμιό του "Μελέτη για την Κίνηση" 1906-13)

Μια καλή ιδέα των πειραματισμών της δίνουν τα "Τοπία που εξατμίζονται", που είδα παλιότερα στο Φεστιβάλ της Καλαμάτας, και έκτοτε επανέρχεται κάθε τόσο στη μνήμη μου σαν Leitmotiv περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και συναγερμού. "Μετάβαση από το λευκό στο κόκκινο" θα μπορούσε σχηματικά να είναι ο εναλλακτικός τίτλος αυτής της περφόρμανς, αφού από την κυριαρχία των "αερίων" και των φυσαλίδων (στο μεγαλύτερο τμήμα της) πέρασε σε ένα εκπληκτικό φινάλε εξάπλωσης μιας κόκκινης δέσμης φωτός που μας προβλημάτισε σαν αίνιγμα! Τα συστατικά δηλαδή που εξ ορισμού είναι δευτερεύοντα στο θέατρο, εδώ πρωταγωνίστησαν. Ο χώρος δράσης των υλικών ήταν ένα οριοθετημένο με καθίσματα και μηχανήματα τετράγωνο τμήμα πάνω στη μεγάλη σκηνή του Μεγάρου Χορού. Οι θεατές δηλαδή ήμασταν κομμάτι του έργου. Καθίσαμε περιμετρικά και είχαμε τη δυνατότητα να παρατηρούμε, εκτός από την παραγόμενη στην τετράγωνη σκηνή ψευδαίσθηση των υλικών-εν-κινήσει, τους άλλους θεατές απέναντι, τους τεχνικούς περφόρμερ του ηχητικού σχεδίου της Μίνα Τικάινεν και του φωτιστικού του Ζεράλντ Κουρντιάν και την ίδια τη χορογράφο να χειρίζεται ρυθμικά το μηχάνημα παραγωγής ατμού και φυσαλίδων: η ψευδαίσθηση υπονομευόταν σκόπιμα διαρκώς, η μπρεχτικού προσανατολισμού έκθεση των -ανθρώπινων και μη- κατασκευαστών και εκτελεστών της περφόρμανς ήταν σημαίνουσα! Ο άνθρωπος παράγει αυτό το τεχνητό περιβάλλον, αυτός ευθύνεται για τη μετάβαση στο ανυπόφορο κόκκινο! Κι εμείς θεατές! Απλοί θεατές που προσπαθούμε να λύσουμε το αίνιγμα, άλλοτε με επιτυχία κι άλλοτε με δυσκολία... Στο σκηνικό πρωταγωνιστούν τα υλικά και ο άνθρωπος είναι εξαφανισμένος!

Όταν τελείωσε η περφόρμανς, αποχώρησα προβληματισμένος από το σοκ του κόκκινου εφιάλτη! Το πάρτι με τις φούσκες και τους ατμούς βέβαια με είχε κάνει να αισθάνομαι και υπέροχα κάποιες στιγμές, όμως δεν έλλειψε η στιγμή που είχα την εντύπωση πως οι θεατές πετούσαμε πάνω από (τα) σύννεφα! Στην έξοδο της σκηνής του Μεγάρου συνάντησα τη Μέτε και της εξέφρασα την έκπληξη αλλά και τον θαυμασμό μου για την εμπειρία. Ήταν σαν να της έδωσα υπόσχεση πως θα έγραφα για τα "Τοπία που εξατμίζονται"... Άργησα όμως και εγώ και μάλιστα πολύ! Απολογούμαι καθώς ζεσταίνομαι επικίνδυνα!

Evaporated Landscapes

Photo by Tania Kelley

IT IS NO COINCIDENCE that the choreographer Mette Ingvartsen comes from Denmark, that is, the country that shows a pioneering interest in the rapid transition to green energy and at the same time an important work in this field as half of the electricity it needs derives from renewable sources. In fact, it is experimenting with energy production from municipal waste and carbon storage. Similarly, Ingvartsen attempts her own experiments in her art to provide an awakening future image of the planet's natural environment as if visualizing -she explains- "science fiction scenarios". In a series of performances from 2010 -which we could easily call "ecological"- ("The Light Forest", "The Extra Sensorial Garden", etc.), she "choreographs" natural landscapes and natural phenomena with artificial way and ephemeral materials (lights, sounds, smoke, bubbles) without the participation of dancers! The choreography does not move human bodies on stage, but peripherally the technicians-performers and of course the creator herself who takes part by operating machinery. She calls her work "choreography of materiality" and reminds us of what the pioneer Edward Gordon Craig wrote at the beginning of the last century: "Would it not be still more near to art if we had no man (on stage), but only movements of some intangible material which would suggest the movements which the soul of man makes battling against the soul of nature?" (From his essay "Study for Movement" 1906-13.)

A good idea of her experimentation is given by "Evaporated Landscapes", which I saw earlier at the Kalamata Festival, and since then it comes back to my memory every now and then as a Leitmotiv of environmental awareness and alarm. "Transition from white to red" could schematically be the alternative title of this performance, since it went from the dominance of "gases" and bubbles (for the most part) to a stunning finale of spreading a red beam of light that troubled us like a riddle! In other words, the components that by definition are secondary in the theater, here they took center stage. The action area of the materials was a square section delimited by seats and machines on the big stage of the Dance Megaron. In other words, we, the viewers, were part of the project. We sat around the perimeter and had the opportunity to observe, in addition to the illusion of materials-in-motion produced on the square stage, the other spectators opposite, the technical performers of Mina Tikainen's sound design and Gérald Kurdian's lighting and the choreographer herself rhythmically manipulating the steam and bubble machine: the illusion was deliberately undermined throughout, the Brechtian-oriented exposure of the -human and non- makers and performers of the performance was significant! Man produces this artificial environment, he is responsible for the transition to unbearable red! And us viewers! Simple spectators who try to solve the riddle, sometimes with success and sometimes with difficulty... In the setting, the materials are the star and the man has disappeared! 

When the performance was over, I left troubled by the shock of the red nightmare! The party with the bubbles and vapors certainly made me feel wonderful at some moments, but there was a moment when I had the impression that we, the spectators, were flying above (the) clouds! At the exit of the Megaron stage, I met Mette and expressed my surprise and admiration for the experience. It was as if I had promised her that I would write about "Evaporated Landscapes"... But I was also late and very late! Apologies as I'm getting dangerously hot!